Miejska Biblioteka Publiczna im. Adama Asnyka w Kaliszu - Wystawa „Droga do demokracji. Dzieje konstytucji polskich”

Ekspozycja w Filii nr 6 Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Adama Asnyka w Kaliszu składa się z ośmiu plansz prezentujących dzieje konstytucji w Polsce. Można je nazwać obrazami pisanej historii prawa, którą wzbogacono licznymi materiałami ikonograficznymi.

Konstytucja 3 Maja 1791 roku stanowiła pierwszy tego typu dokument przyjęty w Europie, a drugi po konstytucji amerykańskiej. Składała się z jedenastu artykułów, które znacząco modyfikowały zasady funkcjonowania państwa. Wprowadzała m.in. ustrój monarchii konstytucyjnej, trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą oraz poprawiała sytuację znacznej części obywateli. Uchwalenie konstytucji było jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach I Rzeczypospolitej i próbą przywrócenia niezawisłości państwowej.

Zwiedzając wystawę, zapoznajemy się z genezą i znaczeniem pierwszej polskiej konstytucji, widzimy jej twórców, sygnatariuszy, jak również oponentów, wśród których wyróżnił się poseł kaliski Jan Suchorzewski, uwieczniony przez Jana Matejkę na obrazie zatytułowanym „Konstytucja 3 Maja”.

Pomimo tego, że Ustawa Rządowa straciła znaczenie już 24 lipca 1792 roku, w momencie przystąpienia króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej, echo jej świętowania rozbrzmiewa od momentu jej powstania po dzień dzisiejszy. Z tego też względu główny nacisk w prezentowanej ekspozycji położono na ukazanie rocznicowych obchodów. Widzimy więc, jak świętowano zarówno w Polsce jak też w naszym rodzinnym mieście. Konstytucja symbolizowała dążenia do odrodzenia narodowego przez cały okres zaborów. W przeciwieństwie do wcześniejszych projektów modernizacyjnych oznaczała zerwanie z dominacją rosyjską. Dlatego niemal od razu pojawiły się pierwsze inicjatywy jej upamiętnienia. W Kaliszu pierwsza uroczystość na cześć Ustawy Rządowej 3 maja została opisana już w 1791 roku na łamach „Gazety Narodowej y Obcej”. Można więc zapoznać się z pierwszymi w niepodległej Polsce kaliskimi obchodami w 125. rocznicę uchwalenia konstytucji, które odbyły się w 1916 roku. O kolejnych warto poczytać na zamieszczonych wycinkach z prasy kaliskiej z lat 1917-1939.

Konstytucja jako ustawa zasadnicza jest aktem o nadrzędnej mocy prawnej w systemie źródeł prawa w państwie. Studiując ostatnią planszę, widzimy zestawienie wszystkich konstytucji, jakie obowiązywały w Polsce oraz ich kluczowe nowelizacje. Obecnie obowiązuje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalona 2 kwietnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe, złożona z preambuły oraz 13 rozdziałów obejmujących 243 artykuły. Ciekawostkę stanowią kopie dwóch dokumentów z 1952 roku, które ukazują projekt konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z poprawkami naniesionymi przez Bolesława Bieruta i Józefa Stalina.

Dopełnieniem całości są eksponowane publikacje książkowe, które pochodzą z zasobów Biblioteki Głównej Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Adama Asnyka w Kaliszu oraz ze zbiorów prywatnych pana Janusza Kubackiego-Gorweckiego.

Wystawę przygotowały Maria Kubacka-Gorwecka i Izabela Fietkiewicz-Paszek z Filii nr 6 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kaliszu z Izbą Pamięci Szczypiorna. Jest ona prezentowana w tej części budynku, w której powstawać będą kolejne ekspozycje poświęcone wyjątkowym osobom, wydarzeniom i rocznicom. Do czasu zniesienia ograniczeń sanitarnych wynikających z epidemii Covid-19 polecamy wirtualną wersję wystawy umieszczoną na stronie internetowej oraz profilu FB Miejskiej Biblioteki Publicznej.

Tekst: Maria Kubacka-Gorwecka